Kręgosłup w praktyce asan
Autor: Bogusław Orkisz
Kręgosłup jest jedną z najważniejszych, najbardziej wyspecjalizowanych i złożonych struktur w ludzkim organizmie. Składa się z ponad trzydziestu kości zwanych kręgami, ułożonych jeden nad drugim w formie kolumny. Wokół tej tworzącej oś kolumny porusza się ciało – podobnie jak wokół grzbietu książki obracają się strony. Ten grzbiet tworzy szkieletowy rdzeń w tułowiu i jest osią podtrzymującą ciało we wszystkich pozycjach jogi. Kręgosłup tworzy również ochronę dla rdzenia kręgowego, głównego kanału w układzie nerwowym, pełniącego funkcję najważniejszego łącza mózgu z resztą ciała.
Dla prawidłowego funkcjonowania, jak również zdrowia i dobrej kondycji, natura wyposażyła kręgosłup w kilka naturalnych krzywizn. W części szyjnej i lędźwiowej występuje przednie wygięcie kręgosłupa, czyli lordoza. Spłaszczenie jej lub nadmierne pogłębienie wskutek złej postawy lub słabości mięśni przykręgosłupowych, może wywołać problemy zdrowotne. W rejonie kręgosłupa piersiowego i krzyżowego występuje kifoza, czyli tylne wygięcie kręgosłupa. Pomiędzy kręgami kręgosłupa znajdują się krążki międzykręgowe, będące naturalnymi amortyzatorami wstrząsów, podobnie jak amortyzatory w samochodzie, dzięki którym podróżujemy miło i komfortowo. Wszystkie elementy kręgosłupa połączone są siecią mięśni i więzadeł oraz drobnych stawów. Dzięki temu jest on idealnie skonstruowany do tego, by neutralizować siły rozciągania i ściskania, dążąc przez to do swojej naturalnej równowagi.
Miedzy różnymi grupami mięśni a mięśniami przykręgosłupowymi jest wiele połączeń. Każde usztywnienie, napięcie lub skurcz może wywołać reakcje łańcuchowe powodując ból i ograniczenia ruchowe. Ścisłe połączenia mięśniowe powodują, że ból kręgosłupa pociąga za sobą cierpienie całego ciała. Ważny jest również wpływ psychiki na stan kręgosłupa. Podwyższony poziom stresu lub napięcia umysłowego powoduje zwiększenie napięcia mięśni. W rezultacie następuje jego skurczenie. Staje się bardziej ścisły i napięty, im większe pobudzenie tym większe napięcie mięśni, większa siła skurczu. Chcąc zachować kręgosłup w dobrej formie, powinniśmy o niego odpowiednio dbać. Powinniśmy rozwijać i wzmacniać mięśnie przykręgosłupowe, aby mogły go skutecznie podtrzymywać i pomóc nam zachować odpowiednią postawę. Ale musimy też poszukiwać rozluźnienia i elastyczności odpowiednich struktur. W każdym z tych przypadków z pomocą przychodzi joga – połączenie ciała, umysłu i oddechu.
W związku z tym, że na stan kręgosłupa wpływa nie tylko stan mięśni, ale i stan naszego umysłu i oddechu, praktyka jogi jest idealnym środkiem zaradczym. Asany, czyli pozycje ciała, skutecznie rozciągają i zwalczają ból mięśni, poprawiają elastyczność kręgosłupa i sprzyjają jego regeneracji. Rozciąganie jest ćwiczeniem bardzo naturalnym, wystarczy spojrzeć na psy i koty. Przeciąganie się uwalnia mięśnie od nagromadzonego napięcia, likwidując w ten sposób stwardnienia, skurcz i bolesność. Joga daje nam szeroki wachlarz pozycji, umożliwiających ruchy kręgosłupa w różnych kierunkach. Należą do nich:
- zgięcie (skłon do przodu) – uttanasana, balasana, urdva dhanurasana
- wyprost i przeprost – chakravakasana, urdva hastasana, urdhva dhanurasana
- rotacja osiowa (skręty) – mariciasana III, parivrta trikonasana
- zgięcie boczne – uthita trikonasana, parighasana
Aby rozciąganie było skuteczne, ważne jest rozluźnienie, nie tylko ciała, ale umysłu i oddechu. Można je uzyskać przez odpowiednią praktykę dynamiki i statyki w pozycjach, praktykę głębokiego relaksu (śavasany) i ćwiczeń oddechowych (pranajamy). W śavasanie, poprzez wyciszenie umysłu i układu nerwowego, rozluźnieniu ulegają mięśnie przykręgosłupowe i całego ciała, uwalniają się one ze skurczu. Ponadto poprawia się ukrwienie, organizm uwalnia się od stresu i niepokoju. Śavasana jest naturalnym stanem, który przychodzi łatwo po większym wysiłku, np. po dynamicznej sesji asan.
Jeśli chcemy dopełnić praktykę asan i głębokiego relaksu, powinniśmy zwrócić uwagę na oddech, który jest łącznikiem miedzy ciałem i umysłem. U osoby pobudzonej i niespokojnej, będącej pod wpływem stresu, pojawiają się zaburzenia w oddychaniu, staje się on przyspieszony i płytki, co negatywnie wpływa na ciało i umysł. Świadomy oddech i ćwiczenie technik oddechowych (pranajamy) powoduje lepsze natlenienie krwi, co sprzyja wzmocnieniu i poprawie kondycji mięśni przykręgosłupowych. Działa również uspokajająco na mózg i układ nerwowy, obniża ogólne napięcie.
Należy również wspomnieć o rdzeniu kręgowym, który znajduje się w kanale wewnętrz kręgosłupa. Wszelkie przykurcze i napięcia mięśni przykręgosłupowych mogą działać jak imadło, uciskając wrażliwy rdzeń kręgowy, co może powodować poważne dolegliwości, a nawet doprowadzić do paraliżu kończyn lub organów. W ten sposób utrzymanie kręgosłupa w dobrej formie sprzyja zdrowiu i dobrej kondycji psychofizycznej. Troska o nasz kręgosłup sprawia, że możemy dłużej cieszyć się zdrowiem i życiem. Czego Wam wszystkim życzę :)